In deze serie laten we zien hoe scholen Slim Organiseren met cultuuronderwijs als deeloplossing voor het lerarentekort en een verrijking van het curriculum. Lolita Freire Gomez, onderwijscoördinator bij SKVR, en directeur van de Goede Herderschool, Mariëtte Zeillemaker, delen hun ervaringen.
Vertrekpunt bij de activiteiten op school is kunst en cultuur, de expertise van de kunstvakdocent. Kunstvakdocenten zetten deze expertise in voor het versterken van de culturele en sociaal emotionele ontwikkeling van de leerlingen en andere met scholen afgesproken onderwijsdoelen. De pilot is een proef om uit te zoeken welke vorm van samenwerking het beste past bij een school, om te leren en gaandeweg te verbeteren.
De pilot is een onderdeel van het plan dat KCR en SKVR hebben gemaakt in het kader van het Nationaal Programma Onderwijs. Scholing van een deel van de kunstvakdocenten maakt deel uit van dit plan.
Hoe zijn jullie de pilot begonnen?
Lolita: “Vanuit de creatieve dag programmering zijn we met kunstvakdocenten gaan kijken hoe we meer kunnen betekenen voor scholen dan alleen een uurtje lesgeven en weer weggaan. Met een pilot zijn we kunstvakdocenten een dagdeel gaan inzetten op een school en naar aanleiding daarvan kregen meer scholen interesse. We zijn met elkaar in gesprek gegaan over de mogelijkheden, de wensen vanuit de school en welke kunstvakdocenten daarbij zouden passen. De Goede Herderschool is een mooi voorbeeld van een school waar de pilot heel goed werkt.”
Mariëtte: “Omdat het op onze school qua formatie altijd spannend is, ben ik in mei 2020 een vrijblijvend gesprek aangegaan met SKVR. Dezelfde periode kregen we een subsidie toegezegd voor kwaliteitsverbetering en daarvoor moesten leerkrachten worden vrij geroosterd. Toen zijn we alles in gang gaan zetten en nu, twee jaar later, kunnen we echt zeggen dat we iets moois hebben opgezet met elkaar.”
Hoe wordt de pilot ingezet op de Goede Herderschool?
Mariëtte: “Vier groepen in de bovenbouw krijgen elke donderdagmiddag les van zes kunstvakdocenten zodat de groepsleerkrachten aan de slag kunnen met de cursussen en opleidingen in het kader van kwaliteitsverbetering. Na een korte overdracht tussen de kunstvakdocenten en leerkrachten gaan de activiteiten van start. Van drummen in het speellokaal tot een les creatief schrijven in de teamkamer, het aanbod is heel breed.”
Ging dat allemaal meteen goed?
Mariëtte: “Niet meteen, want er lagen wel wat uitdagingen. De lessen van SKVR bleken toch anders in elkaar te zitten dan hoe het er normaalgesproken aan toe gaat in de klas en daar hadden de kinderen wat moeite mee. Ook moesten de kunstvakdocenten wennen aan de grootte van de klassen en leerlingen waren soms minder gemotiveerd. Het tweede jaar hebben we daarom verbeteringen aangebracht; de groepjes zijn kleiner gemaakt en leerlingen kunnen nu zelf de activiteit kiezen zodat ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Daarnaast vond het schoolteam het niet altijd even makkelijk om de klassen los te laten. Leerkrachten werken volgens bepaalde structuren en de docenten van SKVR pakken het anders aan. Nu gaat dat heel goed omdat we constant met elkaar in gesprek zijn en afspraken hebben gemaakt met elkaar.”
Lolita: “Omdat kunstvakdocenten een dagdeel met de leerlingen werken in plaats van een uurtje, vraagt dat een stukje klassenmanagement van hen. Dit is belangrijk anders kan de groepsleerkracht de klas niet loslaten. De onderlinge gesprekken hierover blijven voeren met elkaar is daarom essentieel. Nu we merken dat het steeds beter gaat, vraagt dit om minder coaching vanuit de school en SKVR. Als deelnemende partijen moet je wel rekening houden met een jaar tot twee jaar investeren voordat het echt gaat lopen.”
Hoe worden de kunstvakdocenten geholpen?
Lolita: “We bieden de kunstvakdocenten de mogelijkheid om de opleiding LevelUp Compact van Thomas Moore te volgen om bij te leren op het gebied van didaktiek en pedagogiek. Deelnemers geven aan dat ze een stuk beter snappen hoe het er in het onderwijs aan toe gaat en hoe een schoolorganisatie in elkaar zit. Iedereen die de opleiding succesvol afrondt, krijgt een erkend certificaat. Het is geen vereiste dat kunstvakdocenten het LevelUp traject volgen. Het kost best wel wat lef om dit te proberen.”
Wat levert deze pilot op?
Mariëtte: “Er komt zoveel meer de school in dan wij als schoolteam aan de leerlingen kunnen bieden op creatief gebied. Heel praktisch gezien zijn dat de brassband instrumenten die in de school staan, maar ook de kennis van de kunstvakdocenten brengt diepgang met zich mee. Voor de groepsleerkrachten is het ook fijn dat zij dit deel van het onderwijs ‘open’ kunnen laten zodat er meer focus komt op de kernvakken. Dat is nog wel iets waar bepaalde leerkrachten ook moeite mee hadden omdat cultuuronderwijs toch een bepaald soort gezelligheid met zich meebrengt. Groepsleerkrachten wilden die momenten zelf ook nog hebben met de leerlingen. We hebben daarom met elkaar gekeken hoe we die gezelligheid op andere manieren konden creëren in de klas. Het is belangrijk geweest dat het schoolteam anders is gaan kijken naar de SKVR-lessen. Als je ziet dat de leerlingen zoveel uit de SKVR-lessen halen en er veel van opsteken dan doet dat ook wat met jou als leerkracht. We willen tenslotte allemaal het beste voor de leerling.”
Passen de kunstlessen bij de kerndoelen van het curriculum?
Mariette: “Ik ben geneigd om ja te zeggen omdat er dus zoveel meer kennis en diepgang de school in komt door deze kunstvakdocenten. Maar echt aansluiting bij de kerndoelen is er nog niet. Die wens ligt er nog voor de toekomst. We hebben wel mogelijkheden verkend en willen ook meer thematisch gaan werken in de klas, maar dat staat nog in de kinderschoenen.”
Lolita: “Volgend jaar gaan we op een laagdrempelige manier bekijken en onderzoeken hoe we hier meer mee kunnen. We hebben eerst gezorgd dat de organisatorische kant klopt. Er staat zoveel druk op leerkrachten omdat ze zoveel moeten bewerkstelligen in een schooljaar. Als ze dan ook nog met creatieve vakken aan de slag moeten dan creëren we onrealistische verwachtingen. De kunstvakdocenten de school in halen, werkt daarom zo goed omdat leerlingen zo van alles meekrijgen op het gebied van kunst en cultuur.”
Wat gebeurt er als een school zich aanmeldt?
Lolita: “We gaan eerst vrijblijvend met elkaar in gesprek over wat de wensen zijn van de school. Er zijn geen kaders voor de invulling van de pilot omdat elke school verschillend werkt. Ook als het tijd is om de pilot uit te breiden, blijven we dit zo doen. Alles afstemmen op wat de school nodig heeft, blijft het belangrijkste.”
Mariette: “Ik vind het heel fijn dat iedereen zo betrokken is. Er wordt volop meegedacht en we doen het echt samen. Dat vind ik heel prettig.”
Is deze aanpak de oplossing voor het lerarentekort?
Lolita: “Nee zeker niet, daar is het probleem veel te complex voor. Deze pilot is een middel dat bijdraagt aan de oplossing. Zoveel dingen hebben invloed op hoe je die formatie in kan vullen als school.”
Mariette: “Ik denk dat de oplossing niet zomaar gevonden is, want het probleem wordt alleen maar groter. De kinderopvang zit tegenwoordig ook met gigantische tekorten. Eigenlijk zouden alle instanties en partijen die met jeugd te maken hebben zoals zorg, scholen, vrije tijdsbesteding en opvang veel meer samen moeten werken. De muren tussen deze ‘eilanden’ moeten omlaag. Met deze pilot hebben we als school al een mooie brug geslagen.”
Over Slim Organiseren met cultuuronderwijs
Wat gebeurt er als je kunstvakdocenten niet een uur per week inzet op scholen, maar een dagdeel? KCR en SKVR proberen het uit met het project Slim Organiseren met cultuuronderwijs dat op een creatieve manier bijdraagt aan het oplossen van het lerarentekort, het versterken van het onderwijs en het verbeteren van kansengelijkheid in Rotterdam.
Wil je meer weten over dit project en de resultaten? Neem contact op met Suzanne Hijstek (KCR). Wil je deze oplossing inzetten op jouw school of wil je als kunstvakdocent bijdragen aan deze oplossing? Neem contact op met Lolita Freire Gomez (SKVR).