In deze serie laten we zien hoe scholen Slim Organiseren met cultuuronderwijs als deeloplossing voor het lerarentekort en een verrijking van het curriculum. Wij spraken met Antoinet de Valk, adjunct-directeur van Park16hoven, en stelden haar de vraag: hoe pakken jullie het aan?
Park16hoven doet sinds het begin mee met het project Slim Organiseren met inzet van (kunst)vakdocenten van KCR en SKVR. Zij kozen ervoor om deze oplossing op twee verschillende manieren in te zetten. Gedurende een aantal weken per jaar zijn leerkrachten enkele uren per week vrijgeroosterd om te werken aan andere taken. Hun leerlingen krijgen dan kunstlessen, verzorgd door duo’s van kunstvakdocenten dans, theater, muziek en beeldend. Daarnaast draaien twee vakdocenten van SKVR boven de sterkte mee in het team. Zij springen in, daar waar de nood hoog is. Voor de leerkrachten een welkome ondersteuning, voor de leerlingen een verrijking van hun leerervaring.
Creatieve oplossing
Corona en het lerarentekort waren voor Park16hoven de aanleiding om samenwerking met SKVR op te zoeken. “Dat maakt dat je creatiever gaat denken”, vertelt Antoinet. “Tijdens corona waren er een aantal langdurig zieken en we konden niemand vinden om dit gat in de formatie in te vullen. Onze directeur ging in gesprek met SKVR met de vraag of kunstvakdocenten les konden geven. Zo kregen de leerlingen die wel naar school mochten toch nog les.”
“Ons team was meteen mee, want zij zien de meerwaarde voor hun leerlingen en voor henzelf. Collega’s vinden het oprecht jammer als de SKVR lessenserie is afgelopen.”
Ieder een eigen expertise
Het onderwijs vindt het soms spannend om mensen van buitenaf in te zetten. Door goede samenwerking en door vertrouwen te hebben in elkaars kennis en kwaliteiten werkt het, vertelt Antoinet. “Een leerkracht is breed opgeleid en niet iedere leerkracht heeft affiniteit met de creatieve vakken. Juist hierin ligt winst voor werkdrukverlaging, want een kunstvakdocent neemt specifieke expertise mee, waar de leerkracht weer op kan aanhaken. Daarmee wordt het aanbod sterker, de les wordt sterker en zowel de kunstvakdocent als de leerkracht kunnen focussen op hun eigen expertise. En dat geeft rust.”
“Bij een dansles hoeft de groep niet stil te zijn. Dat is wel anders bij een schrijfles. Vakdocenten maken zich dit steeds meer eigen. Onze leerkrachten kunnen ze daar ook in begeleiden. Vice versa leren wij weer hoe een goede drama les in elkaar zit.”
Als de kunstvakdocenten er zijn, heeft de leerkracht tijd voor andere taken, zoals oudergesprekken of administratie. “Dat vertrouwen is er inmiddels, omdat we al zo lang samenwerken. De leerlingen kennen de vakdocenten, de vakdocenten kennen de leerlingen. Dan is het makkelijk om de klas over te dragen, want de kunstvakdocent heeft zicht op hoe de klas reageert en welke aanpak nodig is.” Wat bijdraagt aan dit vertrouwen is dat de vakdocenten de cursusreeks LevelUp van Thomas More Academie hebben gevolgd en daarmee een pedagogische en didactische aantekening hebben.
De twee vaste vakdocenten werken binnen de jaarplanning en met de lesdoelen. Zo begeleiden zij de leerlingen als zij werken aan reken -en taalopdrachten en ze begeleiden bij het lezen, de pauzes en bij het buitenspelen. “Daarbinnen geven we ze ruimte en bewegingsvrijheid. Het is niet haalbaar om de hele dag iets met kunstvakken te doen, daarom geven ze gewoon les. Wel zeggen we tegen ze: ‘zodra je bij rekenen denkt “ik kan hier iets mee vanuit mijn discipline”, voel je dan vrij om dat te doen.’ Als ik ineens een klas door de gang zie dansen, dan weet ik; mooi, blijkbaar kon de kunstvakdocent ergens op aanhaken.”
Verrijking van de leerervaring
Antoinet ziet dat leerlingen de lessen, waar ze blij van worden en waar ze van aan gaan, waarderen. Ze ziet ook dat leerlingen die het niet zo leuk vinden, toch een ontwikkeling doormaken. Antoinet noemt een voorbeeld: “Kijk, er kan een groep zijn die niet van drama houdt, maar de kunstvakdocent komt gewoon. Ze krijgen dus tóch dat aanbod en leren over drempels heen stappen.”
Kunstvakdocenten dragen op nog een andere manier bij aan plezierig onderwijs. “Onze muziekdocente speelde tijdens het kerstdiner kerstliedjes op de hoorn. Als je dan ziet hoe kleuters met open mond staren naar dat nieuwe instrument, hoe ze aandachtig luisteren en zachtjes meezingen... Prachtig dat ze dat soort momenten meemaken!“
Ook de ouders waarderen de lessen van de kunstvakdocenten. Sterker nog, veel ouders zouden het nog wel uitgebreider willen. “De theater- en muziekdocent organiseren regelmatig een optreden met de leerlingen. Bijna alle ouders werken vijf dagen, maar het zit altijd vol”, vertelt Antoinet.
“Je moet elkaars taal leren spreken en dat moet groeien.”
Communicatie is cruciaal
Door de lange samenwerking wordt de communicatie steeds beter. “In het begin gaven we thema’s per mail door, maar die bleven niet echt op het netvlies.” vertelt Antoinet. “Inmiddels weten de vaste vakdocenten hoe de thema’s van invloed zijn en hoe wij daar als school in willen ontwikkelen. In de laatste week voor de zomervakantie bespreken we samen de thema’s en de jaarplanning en gedurende het jaar is er veelvuldig app-contact over de planning en hun inzet.”
Ook de communicatie met de culturele instelling is belangrijk voor een geslaagde samenwerking. Twee keer per jaar is er een evaluatie met de accounthouder van SKVR om de behoeften van de school in kaart te brengen. “We bespreken ook de formatie. Zo kregen we dit jaar de woensdag niet ingevuld. Daar staat nu een kunstvakdocent voor de groep. En ook prettig, we kunnen bij SKVR terecht als er iets is binnen het team of met de bezetting. Als een kunstvakdocent een keer ziek is, regelen zij een vervanger.”
Thematisch werken
“Thematisch werken vinden wij belangrijk. We zijn aan het onderzoeken hoe we hier nog meer mee kunnen doen en hoe we de kunstvaklessen hier nog beter op kunnen laten aansluiten. Wat helpt is dat we elkaar door de lange samenwerking steeds beter kennen en daardoor steeds beter gebruik maken van elkaars expertise. Zo kwamen we er bij het thema piraten achter dat SKVR een gigantische leskist over Woeste Willem heeft staan. We willen thematisch werken ook uitbreiden over meerdere vakken. Dit jaar werkt groep 7/8 met het thema wereldkeuken, nu alleen bij aardrijkskunde, biologie en geschiedenisles. Volgend jaar breiden we het thema ook uit naar lezen.”
“Het liefst zou ik nog meer uren voor kunstvakdocenten willen hebben” droomt Antoinet, als ze kijkt naar de toekomst. “Niet iedere klas krijgt iedere week les van kunstvakdocenten, want met 31 klassen zou je erg veel mensen nodig hebben en dat is kostbaar. Met meer kunstvakdocenten zouden we nog meer kunnen doen met thema’s en nog meer kunnen putten uit elkaars ideeën, kennis en creativiteit. We zouden leerlingen nog meer naar buiten laten treden; dat het niet iets is wat je alleen maar in de klas doet, maar ook op een podium”.
Steeds meer durven
Voor scholen die ook (meer) kunstvakdocenten willen inzetten heeft Antoinet een tip: “Heb vertrouwen in elkaar en waardeer de expertise van de ander. Wees daarin samen beweeglijk. Vertrouwen is een proces, in het begin moet je elkaar even vinden. Naarmate je elkaar beter leert kennen, en als je je flexibel opstelt, ga je steeds meer durven en lukt het steeds beter om de kunstvaklessen en reguliere lessen thematisch op elkaar te laten aansluiten.”
Ben je nieuwsgierig geworden naar dit project? Hier vind je meer informatie, voorbeelden en de resultaten uit het eerste onderzoek naar het effect van deze oplossing.
Slim Organiseren met inzet van (kunst)vakdocenten, een project van KCR en SKVR in samenwerking met Rotterdam Vakmanstad, geeft scholen voor primair onderwijs de mogelijkheid om externe (kunst)vakdocenten in te schakelen, waardoor ruimte ontstaat om hun eigen leerkrachten vrij te spelen en efficiënter in te zetten. Tegelijk versterkt de inzet van vakdocenten het curriculum met specifieke vakkennis op het vlak van alle kunstdisciplines, media, burgerschap en techniek.
Tekst: Lisette Eisenga, fotografie: HET FOTO | Izabella Ridder