Vol energie kijken we terug op het succesvolle congres Let’s Explore. Op woensdag 3 april kwamen onderwijsdeskundigen, leerkrachten en culturele experts en vele anderen samen in het Nieuwe Instituut en Arminius om zich te verdiepen in het belang van toekomstbestendig cultuuronderwijs. Het uiteenlopende programma met boeiende workshops, een gepassioneerd mini-college van de bekende hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder, een interessant panelgesprek en een pakkende KunstPakt-lezing zorgde voor inspiratie en waardevolle inzichten.
“Dit soort evenementen zijn heel nuttig omdat je er mensen tegenkomt die even strijdbaar zijn als jij,” zegt Tessa Smal, cultuurcoördinator bij OBS Het Landje. “Het is fijn om van gedachten te wisselen en te leren van elkaars aanpak. Op dit moment doe ik onderzoek naar hoe kunst en cultuur vakoverstijgend ingezet kan worden dus wat ik hier ophaal, neem ik zeker mee.”
Zelf aan de slag
Om in de creatieve stemming te komen, gaat de middag van start met inspirerende keuzeprogramma’s. Van leren over digitale cultuureducatie tot een verhaal schrijven met ChatGPT, op verschillende manieren wordt de creativiteit van de deelnemers aangewakkerd. Zo ook bij de workshop ‘Veranderkracht door maakkracht’ waarbij een zoötroop wordt gemaakt. Een zoötroop is een cilinder met afbeeldingen aan de binnenzijde die, als je ‘m ronddraait, de illusie van beweging weergeeft.
De vraag: welke verandering wil jij teweegbrengen in het cultuuronderwijs, dient als inspiratiebron bij het vinden van een onderwerp voor de zoötroop. Een groot deel van de groep maakt de vertaalslag naar een thema uit het eigen werkveld. Zo maakt Rachid el Ousrouti, directeur van Rotterdam Vakmanstad, een ‘filmpje’ rond het thema samenwerking. “Bij een zoötroop zie je de beweging pas goed als je grote duidelijke tekeningen maakt, kleine details vallen weg. Hierdoor besef ik me dat we in ons werk minder moeten focussen op randzaken, maar ons moeten richten op het grote geheel.”
Mini-college Erik Scherder
Na een korte pauze is het tijd voor het mini-college van de populaire hoogleraar neurologie Erik Scherder. In razend tempo slingert hij de wetenschappelijk bewezen positieve effecten van kunst en cultuur op de hersenen de zaal in. “Hoeveel informatie heeft de minister nog nodig om het schoolbeleid aan te passen? Het is toch fantastisch om te zien wat cultuuronderwijs doet met leerlingen, toch mensen? U moet even reageren.” Moeilijke termen en begrippen komen ook voorbij, maar met zijn charme en aanstekelijke enthousiasme maakt hij zijn boodschap meer dan duidelijk: kunst en cultuur is een rijkdom voor het jonge brein dus is het van essentieel belang dat er meer mee gebeurt in het onderwijs.
Panelgesprek
De kennis die we hebben opgedaan bij Erik Scherder is meteen bruikbaar tijdens het panelgesprek dat volgt met trainer en ontwikkelaar van de Transformatieve School Maame Hammond, kunst- en techjournalist Tonya Sudiono en directeur-bestuurder van Kenniscentrum Cultuuronderwijs Rotterdam Liesbeth Levy. De drie praten over waarom elke toekomstvraag begint bij kansengelijkheid en over hoe kunst en cultuur in het onderwijs daaraan kan bijdragen. Maame: “Geloven in eigen kunnen bij leerlingen speelt daarbij een belangrijke rol. Geloof je in jezelf, dan ben je veerkrachtiger en dat helpt om nieuwsgierig en open in de wereld te staan. Ik denk dat kunst en cultuur daar enorm aan kan bijdragen.” Liesbeth vult aan: “Cultuuronderwijs bevordert de verbeeldingskracht van leerlingen. Ze leren kijken door andere ogen en daarmee ontwikkelen ze hun reflectievaardigheden en empathisch vermogen.”
Vertragen
De verbinding tussen de school en de leerling die steeds verder vervaagt, is een ander belangrijk thema dat aan bod komt. Met kunst en cultuur kunnen we die verbinding versterken, maar dan is het belangrijk dat we vertragen. Maame verduidelijkt: “Door de hoge werkdruk in het onderwijs krijgen we niet meer mee wat er speelt onder leerlingen. Als we vertragen en minder moeten, ontstaat er ruimte om leerlingen echt te zien en dat is ook goed voor de kwaliteit van het onderwijs in het algemeen.”
Over de vraag of cultuuronderwijs verheven moet worden, is iedereen het eens. Het antwoord is ja, maar creatief producent Diana Roos geeft aan vanuit het publiek dat we er ook vooral niet te elitair over moeten doen. “Kunst en cultuur zit ook al in de kinderen zelf. Als we dat zien en herkennen, komen we al een heel eind.”
Kwartiermaker Culturele Transitie Rotterdam
Ook Heleen Ririassa, sinds januari dit jaar Kwartiermaker Culturele Transitie, is aanwezig.
In haar rol als Kwartiermaker voorziet zij de gemeente Rotterdam en de sector van gevraagde en ongevraagde adviezen over de cultuurtransitie van de stad. “Ik ben onder de indruk van alle gepassioneerde mensen hier. Samen met de cultuursector, gesubsidieerd en ongesubsidieerd, werk ik aan een alternatief op het huidige cultuursysteem. Daarbij kijk ik natuurlijk naar financieringsinstrumenten om te zorgen dat het geld effectiever bij kunst en cultuurinstellingen terechtkomt. Want daar is echt wel ruimte voor verbetering. Daarnaast is ook fysieke ruimte voor Rotterdamse makers cruciaal. Dat is natuurlijk een lastig vraagstuk in tijden van woningnood en verdichting van de stad, maar we moeten er wel met z’n allen voor zorgen dat makers en alle positieve impact die zij teweegbrengen in de stad blijven.”
KunstPakt-lezing in Arminius
Het begrip ‘ruimte’ komt uitvoerig terug in de KunstPakt-lezing van Eva Vesseur in Arminius. Eva werkt voor Waag Futurelab als lead van het Maker Education Lab en heeft een sterke visie op leren en het onderwijs van de toekomst. Op een verhalende manier vertelt ze over creativiteit en tussenruimtes die ze ook wel ‘werkplaatsen voor toekomsten’ noemt. De muzikale verrassing tijdens de lezing komt van kunstenaar Maarten Bel.
Zowel Eva als Maarten pleit voor meer ruimte in het onderwijs. Eva: “Kinderen hebben ruimte nodig om te creëren. Vrijheid om te maken zonder een uiteindelijk oordeel. Het onderwijs zit momenteel in een ratrace waarbij meetbaarheid van resultaten een veel te belangrijke rol speelt. Onze controledrift slaat al het moois dat in het onderwijs gebeurt plat.”
Samen naar toekomstbestendig cultuuronderwijs
Na deze dag vol inspiratie, innovatie en boeiende gesprekken, is het belang van toekomstbestendig cultuuronderwijs nog duidelijker geworden. De opgedane inzichten tijdens het panelgesprek, de enthousiaste wetenschappelijke onderbouwingen van Erik Scherder en de mooie oproep tot meer ruimte tijdens de KunstPakt-lezing van Eva Vesseur geven energie om met elkaar te blijven werken aan cultuuronderwijs dat het verschil maakt voor leerlingen en hun toekomst.
Blijf op de hoogte van onze volgende stappen, programma’s en evenementen door onze agenda in de gaten te houden.